Nawłocie

Gatunki nawłoci, o których chcemy dziś wspomnieć, są roślinami miododajnymi, które obficie kwitną na przełomie lata i jesieni, zapewniając pożywienie owadom, zwłaszcza pszczole miodnej.

Wciąż większość ludzi skupia się raczej na korzyściach, które niosą dla nich ze sobą te rośliny. Przedstawimy inną perspektywę. Po wpisaniu w wyszukiwarkę internetową hasła „miód nawłociowy” pojawia się wiele ofert sprzedaży, ale również portali medycznych, opisujących korzystne skutki jego spożywania. Według tych źródeł pomaga on pozbyć się licznych dolegliwości. W efekcie w ostatnich latach regularnie wzrasta zarówno podaż, jak i popyt na miód nawłociowy.

W trakcie niedawno opublikowanych badań, zespół naukowy z Instytutu Ochrony Przyrody PAN i z australijskiego Uniwersytetu w Queensland skupili się m.in. na zweryfikowaniu informacji o korzystnych właściwościach miodu nawłociowego. 

Po przeszukaniu dostępnej literatury naukowej na ten temat okazało się, że do tej pory nie przeprowadzono badań oceniających wpływ spożywania miodu nawłociowego z udziałem ludzi, które świadczyłyby o jego prozdrowotnych właściwościach.

Autorzy i autorki powyższej publikacji szukali również odpowiedzi na pytanie jaki może być wpływ wzrostu wymiany informacji przez Internet na rozprzestrzenianie się roślin inwazyjnych? 

W publikacji analizowano m.in. polskie fora internetowe i grupy dyskusyjne dotyczące produkcji miodu nawłociowego. Okazało się, że wypowiadające się tam osoby często wymieniają się radami jak uprawiać inwazyjne gatunki nawłoci. 

Dodatkowo w internecie można znaleźć wiele ofert sprzedaży nasion i sadzonek nawłoci, choć sadzenie roślin inwazyjnych w Polsce i w Unii Europejskiej od 2012 r. Jest nielegalne. Należy posiadać odpowiednie zezwolenia, by je sadzić. 

Ponadto, aby uzyskać miód nawłociowy, właściciele pasiek przemieszczają swoje ule w miejsca występowania tych roślin, co skutkuje wysokim odsetkiem zapylonych kwiatów i produkcją nasion, których nawłocie produkują niezwykle dużo (nawet 10 000 nasion produkuje pojedynczy pęd, Werner i Platt, 1976).

W pozostałej części publikacji poruszono również wątki wpływu coraz częściej spotykanych populacji nawłoci kanadyjskiej (solidago canadensis) na inne grupy organizmów zajmujących te same tereny. 

Wyniki zespołu badawczego wskazują, że tempo rozprzestrzeniania się tej rośliny na nieużytkach jest niezwykle wysokie: w miejscach o zagęszczeniu nawłoci wynoszącym 1% do 5% w ciągu dwóch do pięciu lat może ono wzrosnąć nawet do 90%. 

W efekcie różnorodność rodzimych gatunków roślin spada i w porównaniu z obszarami wolnymi od nawłoci, dostępność roślin produkujących nektar i pyłek jest o 90% niższa. Nawłocie wydzielając związki allelopatyczne, ograniczają wzrost innych gatunków roślin. 

Wraz ze spadkiem rodzimych gatunków roślin zapewniających pożywienie owadom przez cały sezon wegetacyjny, spada liczba gatunków zwierząt, zamieszkujących taki obszar. Wyniki cytowanych badań wskazują nawet na 75% niższy udział rodzimych gatunków zapylaczy (Moron i in. 2009). Spada także liczba i różnorodność innych grup zwierząt, np. ptaków (Skórka i in. 2010).

Sprawdzono także jakie skutki może mieć spożywanie przez pszczoły miodne dużych ilości nektaru nawłoci. Wyniki wskazują, że pszczoły karmione nektarem z nawłoci charakteryzowały się znacznie obniżoną przeżywalnością od tych karmionych nektarem wielokwiatowym i roztworem cukru.

Wystarczy rozejrzeć się po okolicy bądź porównać niektóre tereny ze zdjęciami z dzisiaj, sprzed kilku lat i nieco starszymi, żeby przekonać się, jak bardzo zmieniły się one po zajęciu przez inwazyjne gatunki nawłoci. Pola, przydroża, czy obszary rozciągające się wzdłuż rzek, niegdyś bogate gatunkowo, różnorodne, często bardzo szybko zmieniają się w monotonne nawłociowiska.

Zachęcamy do weryfikowania informacji rozpowszechnianych na forach internetowych i w sieciach społecznościowych, a w przypadku kupowania miodu wybierać ten z rodzimych gatunków roślin.