Erinacea anthyllis ze skalistej Hiszpanii

Tę porcję informacji z cyklu „Ulubione rośliny z podróży botanika” przygotowała dla Was Izabella Kirpluk, która w Ogrodzie Botanicznym była kuratorem kolekcji ekologicznych oraz działu Flory niżowej Polski. Od 1987 roku zajmuje się chronionymi i zagrożonymi gatunkami, opiekując się kolekcją tych roślin w Ogrodzie, biorąc udział w badaniach prowadzonych przez Ogród na Suwalszczyźnie i badaniach w Puszczy Kampinoskiej. Od 1992 roku prowadziła prace badawcze nad florą siedlisk antropogenicznych Puszczy Kampinoskiej, a od 2011 zajmowała się gatunkami inwazyjnymi na tych siedliskach.

To opowieść o roślinie, która oczarowała mnie podczas jednej z moich wypraw botanicznych po Hiszpanii. Należy ona do rodziny bobowatych, motylkowatych (Fabaceae, Leguminosae) i nie ma polskiej nazwy ani rodzajowej, ani gatunkowej. Jest nią Erinacea anthyllis. Ta zimozielona krzewinka, która dorasta do wysokości 10 – 35 cm, jest jedynym przedstawicielem rodzaju Erinacea. Kiedy miałam okazję zobaczyć ją w terenie, byłam zadziwiona jej niezwykłym, nietypowym kolorem kwiatów. Zazwyczaj u roślin należących do tej rodziny, są to kwiaty w kolorze żółtym czy białym tymczasem korona u Erinacea, ma barwę w różnych odcieniach niebiesko-fioletowych.

Kwiaty, ok. 2 cm długości, wyrastają po kilka na krótkich szypułkach, w kątach górnych liści. Pojawiają się późną wiosną i wczesnym latem śródziemnomorskim. Owocami są wąskopodługowate strąki, od 13 do 20 mm, z 2-3 (rzadziej 4 do 6) nasionami. Cechą charakterystyczną Erinacea anthyllis, poza niezwykłym kolorem przepięknych kwiatów, jest charakterystyczny wygląd tej krzewinki, która tworzy półkoliste, kopulaste, gęste krzewy do 30 cm wysokości. Jej korzenie sięgają bardzo głęboko, w głąb podłoża. Gałązki ma sztywne, rozgałęziające się w różnych kierunkach, z ciernistymi wierzchołkami. Młode gałązki są jedwabiście owłosione, później łysieją. Liście są drobne, od 6 do 12 mm, czasem trójlistkowe lub pojedyncze, jedwabiście owłosione i szybko odpadają. Erinacea jest rośliną zachodniego Śródziemnomorza. Występuje w południowo-zachodniej Europie (w Hiszpanii oraz Francji) i w Afryce Północnej (w Maroko, Algierii, Tunezji).W naturze rośnie na kamienistych miejscach w górach, na wapieniu i dolomicie.

Można ją spotkać na śródziemnomorskich łąkach, także w śródziemnomorskich zaroślach i lasach, na skalistych zboczach gór. Nie jest gatunkiem zagrożonym, ale spełnia ważną funkcję środowiskową jest rośliną stabilizującą kamieniste podłoże. Tam, gdzie jej występowanie jest liczne — pokrywa szczelnie podłoże, często na większych obszarach. Stanowi w ten sposób zapory nie do przejścia, nawet dla zwierząt. Erinacea anthyllis to także atrakcyjna krzewinka uprawiana jako roślina ozdobna.

Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, na przeciętnej, ale silnie przepuszczalnej (dobrze zdrenowanej) glebie, najlepiej alkalicznej, wapiennej. Świetnie nadaje się do ogrodów skalnych, do miejsc żwirowych. Uprawiana w gruncie wymaga tylko okazjonalnego podlewania, jest odporna na suszę. Wystarczy od czasu do czasu podlać, w zależności od warunków atmosferycznych, według zasady: „mniej znaczy lepiej”.

Oczywiście, jeśli mamy młode rośliny, wymagają one częstszego podlewania, np. 2 razy w tygodniu latem a w innych porach roku znacząco mniej. Można ją również uprawiać w doniczce, stosując dobry drenaż lub dodając do ziemi perlitu. Erinacea jest odporna nie tylko na brak wody, ale i na zasolenie. Z uwagi na cierniste pędy także na zgryzanie przez zwierzęta. Erinacea anthyllis można rozmnażać przez jesienny wysiew nasion do doniczek, które wystawiamy na zewnątrz. Niektórzy stosują siew wiosenny. Rośliny można też rozmnażać przez ukorzenianie półzdrewniałych sadzonek późną wiosną lub wczesnym latem. Niektóre źródła podają, że wytrzymuje mrozy do – 12 ºC. W naszych warunkach klimatycznych na zimę wymaga jednak przykrycia. W naszym klimacie czas sadzenia lub przesadzania to wiosna, kiedy już minęło ryzyko mrozów. Po wprowadzeniu do uprawy jest to wolno rosnący, ale długowieczny krzew. Nie wymaga przycinania i jest rośliną ogólnie wolną od chorób. Natomiast w uprawie szklarniowej pod szkłem często atakują go mszyce i przędziorki.

Erinus anthyllis została wyróżniona nagrodą „Award of Garden Merit” (AGM) Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego, jako roślina niewymagająca, prosta w uprawie i pielęgnacji, wybitnie doskonała do dekoracji ogrodu, która nie jest szczególnie podatna na szkodniki i choroby.