Ciernista ochrona roślin

Przyjrzymy się metodom ochrony roślin przed dużymi roślinożercami. Jak uchronić miękkie tkanki przed uzbrojonymi w zęby szczękami zwierząt? Nawiązujemy również do sprytnego kłamstwa, którym posługuje się dziwidło olbrzymie.

Ciernie, kolce oraz ogólnie kłujące struktury to twarde przekształcenia liści, pędów, korzeni lub pąków. Wszystkie wyrastają, by pełnić tę samą funkcję – fizycznie zniechęcać zwierzęta do zjedzenia rośliny.

Kolce roślin to wytwory skórki oraz tkanek znajdujących się tuż pod nią. Spotkamy je najczęściej na łodygach (róża, jeżyna, drzewo kapokowe), także na liściach (np. oset) lub nawet owocach (kasztanowiec). Nie są powiązane z rośliną wiązkami przewodzącymi – łatwo jest je od rośliny oderwać – w odróżnieniu od cierni. 

Ciernie to przekształcone liście (z rodzimej flory – spotkamy je u berberysu zwyczajnego, powszechne są także w rodzinie kaktusowatych) lub pędy boczne (tu możemy przyjrzeć się np. śliwie tarninie).  W odróżnieniu od kolców, ciernie mają własną wiązkę przewodzącą, przez co są dobrze połączone z rośliną, trudno jest je złamać, ponadto są wzmocnione drewnem – to naprawdę trudna przeszkoda do ominięcia.

Kolce są do tego stopnia bezpieczną strukturą, że upodobniły się do nich pewne owady z rodziny zgarbowatych, występujące głównie w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Umbonia crassicornis do złudzenia przypomina kolec (pokazuje to zdjęcie). Ta nietypowa mimikra zapewnia bezpieczeństwo zarówno owadom, jak i roślinom, choć te ostatnie za taką ochronę muszą płacić własnym sokiem – Umbonia crassicornis żywi się sokiem z łodyg roślin. 

Doglądając zaś cierni u śliwy tarniny (Prunus spinosa) możemy natknąć się na, można by rzec, chuligański czyn – nadziane na twarde ciernie jaszczurki, owady czy drobne ssaki. W środowisku naturalnym za takie wybryki odpowiadają ptaki, a dokładnie dzierzby. Ciernie służą tym ptakom jako spiżarnia do magazynowania zapasów. 

Bywa też tak, że mimo braku wykształconych ochronnych struktur chroniących rośliny przed zgryzieniem, rośliny starają się udawać, że je mają sprytne.

Kłamstwo to możemy obserwować u rodzaju dziwidło Amorphophallus – ostatnio głośnego w mediach, niedawno u nas kwitnącego dziwidła olbrzymiego (Amorphophallus titanum). 

Wytwarzane pojedyncze liście są zbyt cenne by je stracić. Liść w czasie sezonu wyrasta jeden – jest mięsisty i kruchy. Ogonek liściowy pokryty jest natomiast wzorem przypominającym rosnące na korze porosty. Tak wyglądający „pień” nie wydaje się być atrakcyjny dla dużych ssaków roślinożernych (np. jeleniowatych), mimo, iż jest w rzeczywistości mięsistym, jadalnym ogonkiem liściowym.

O cierniach i kolcach opowiedział nasz kolega z Pracowni Edukacji Ogrodu Botanicznego Mateusz Skłodowski – botanik, ekolog, edukator.