Bobrek trójlistkowy

Pomału kończymy cykl edukacyjny o przystosowaniach roślin do zimowania. Wiosna już depcze nam po piętach! Dzisiaj zajmiemy się inną ważną grupą kryptofitów (skrytopączkowych) w ramach klasyfikacji Raunkiaera, czyli roślinami błotnymi – błotnopączkowymi (takimi, których pączki zimują w błocie). Nazywane są też helofitami, jak i geofitami bagiennymi. Rośliny błotne to rośliny ziemno-wodne, związane ze środowiskiem wodnym, rosnące w silnie podmokłych siedliskach (na bagnach). Ze wglądu na miejsce bytowania, w różnych klasyfikacjach form życiowych możemy się spotkać z określeniem tej grupy roślin jako hydrofity – czyli szeroko rozumiane rośliny wodne.

Przykładem takiej rośliny będzie bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata), należący do rodziny bobrkowatych (Menyanthaceae), do której we florze Polski należy jeszcze tylko jeden gatunek, znany nam już, bardzo rzadki i chroniony grzybieńczyk wodny (Nymphoides peltata). 

Bobrek trójlistkowy znajduje się w grupie gatunków częściowo chronionych w Polsce, które mogą być pozyskiwane tylko na specjalne zezwolenie (w tym – w określony sposób). Bobrek jest byliną o długim, walcowatym, czołgającym się i grubym do 1,5 cm średnicy kłączu. Jego łodygi są bezlistne i dorastają do 25 cm wysokości, z groniastym kwiatostanem na szczycie. Bobrek posiada tylko liście odziomkowe wyrastające z kłącza. Są one długoogonkowe, nieco mięsiste i trójlistkowe (stąd polska nazwa gatunkowa). Kwiaty o koronie też nieco mięsistej, są w kolorze białym lub różowym. Płatki po stronie wewnętrznej pokryte są białymi, okazałymi włoskami. Bobrek kwitnie najczęściej w maju (do czerwca), czasem powtarza kwitnienie w sierpniu. 

Owocem jest prawie kulista torebka, z drobnymi brązowymi nasionami. Nasiona rozsiewane są przez wodę, wiatr i zwierzęta.

Bobrek trójlistkowy występuje w całej Polsce, ale niezbyt licznie na całym niżu, w górach spotkamy go po regiel dolny. Rośnie na torfowiskach, głównie torfowiskach przejściowych, obrzeżach torfowisk wysokich, a także na młakach niskoturzycowych. Spotykamy go również na podmokłych łąkach, w rowach, przy zabagnionych brzegach wód czy w lasach bagiennych. Dzięki długim kłączom odgrywa dużą rolę w procesie zarastania zbiorników wodnych. Zagrożeniem dla istnienia stanowisk bobrka jest osuszanie terenów podmokłych, a także nadmierny zbiór tej rośliny.

Bobrek trójlistkowy jest rośliną leczniczą. Zastosowanie lecznicze mają liście bobrka. Charakteryzują się one bardzo gorzkim smakiem z uwagi na zawartość substancji goryczowych (glikozydów irydoidowych). Oprócz tego zawierają m.in. kwasy fenolowe, kumaryny oraz niewielkie ilości alkaloidów. Liście stosowane są przy utracie apetytu i zaburzeniach trawienia. Pojawienie się wybitnie gorzkiego smaku na języku powoduje odruchowe wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i żółci. Poprawia się także ukrwienie ścian żołądka. Bobrek wchodzi też w skład lekarstw żółciopędnych, w geriatrii, zwłaszcza w preparatach przeciwzapalnych i przeciwreumatycznych. Tradycyjnie jest używany w leczeniu chorób skóry, przeziębień i gorączki.Trzeba pamiętać, że duże dawki bobrka mogą powodować biegunkę, mdłości i wymioty. Pamiętajmy również, że tej rośliny nie wolno pozyskiwać bez zezwolenia ze stanowisk naturalnych! Ciekawostką jest to, że liście bobrka dostarczają żółtego i zielonego barwnika. Bobrek trójlistkowy ma też zastosowanie jako roślina w nasadzeniach naturalistycznych, na okrajkach zbiorników wodnych. Jest gatunkiem umiarkowanie światłolubnym, lubi gleby mokre lub płytkie wody, gleby organiczne, humusowe lub torfowe, podłoże żyzne lub średnio żyzne, o odczynie umiarkowanie kwaśnym do obojętnego.

Młaka – powierzchniowy, nieskupiony wypływ wód podziemnych, także wokół źródła, zwykle zatorfiony lub zabagniony wskutek utrudnionego odpływu wody. Często porośnięty roślinnością bagienną.